Jak zbudowana jest nasza osobowość z punktu widzenia podejścia Gestalt?

Podejście Gestalt zawsze rozpatruje osobowość w relacji do środowiska. Kontakt jest właśnie środkiem, poprzez który manifestuje się zdolność organizmu do interakcji z otoczeniem. W związku z tym osobowość charakteryzuje się przede wszystkim swoją obecnością w środowisku na progu kontaktu.

Zatem osobowość w podejściu Gestalt nazywana jest Jaźnią.

Jaźń ma trzy główne funkcje: funkcję id, funkcję persony i funkcję ego. Przyjrzyjmy się, co reprezentuje każda z tych części.

Funkcja Id reprezentuje nasze potrzeby, pragnienia i doznania. Ponieważ nasze ciało jest głównym środkiem odbioru doznań, stanowi fundament tej funkcji. Mamy potrzeby biologiczne – dotyczące oddychania, snu, pożywienia i funkcji fizjologicznych. Procesy oddychania i metabolizmu – trawienie i wydalanie – pozostają w dużej mierze poza naszą świadomością. Czasami jednak, aby zaspokoić potrzeby biologiczne – na przykład pożywienie – musimy przełożyć fizjologiczne pragnienie lub głód na psychologiczny proces poszukiwania satysfakcji. Właśnie tutaj pojawia się funkcja Id, pomagając nam, na podstawie naszych doznań, określić, czego dokładnie aktualnie potrzebujemy. Jeśli przypomnimy sobie cykl kontaktu – znany również jako cykl konstrukcji doświadczenia – ta praca orientacji zachodzi w okresie poprzedzającym kontakt.

Funkcja Persona to świadomość „Kim jestem”. To doświadczenie wszystkich naszych wcześniejszych sukcesów i porażek. To nasze wyobrażenia o sobie, ukształtowane w niezliczonych wcześniejszych interakcjach. To ona daje nam stabilność w czasie i przestrzeni. Jednocześnie ogranicza naszą zdolność do zdobywania nowych doświadczeń, ponieważ nowe sytuacje są pełne niepewności, która wywołuje lęk. Ten lęk najłatwiej zredukować poprzez wyćwiczoną reakcję na to, co spotykamy „tu i teraz”. Wiele naszych reakcji staje się automatycznych i zachodzi poza naszą świadomością.

W okresie przedkontaktowym Persona jest źródłem informacji i źródłem orientacji w procesie nawigowania po bieżących potrzebach. Pierwszą postacią w naszym życiu, która pomogła nam rozpoznać nasze uczucia, była nasza matka. A nasze wczesne doświadczenie tego kontaktu z matką jest zapisane w naszej Personie. Często, w ciągu naszego świadomego życia, nieświadomie reagujemy na wiele bodźców zgodnie z matrycą stworzoną dla nas przez naszą rodzinę rodzicielską. „Możesz chcieć tego, ale nie powinieneś chcieć tamtego. Te twoje uczucia to głód słodyczy. Ale ten głód (potrzeba) – na przykład uznania – jest wstydliwy!”. Dlatego potrzebujemy również pracy przedkontaktowej, aby móc w nowy sposób spotkać się z tym, kto i co nas teraz otacza.

Funkcja ego pomaga nam wybierać z naszego otoczenia, co jest dla nas satysfakcjonujące tu i teraz, a co nie. Po zdefiniowaniu naszych bieżących potrzeb w okresie poprzedzającym kontakt, odwracamy się od naszego świata wewnętrznego, zwracając się ku otoczeniu i rozpoczynając pracę nad identyfikacją i odrzuceniem tego, co w nim napotykamy. To etap kontaktu. Na progu kontaktu z otoczeniem pojawiają się pewne emocje, które pomagają nam określić nasze wybory i poszukiwania.

Po wybraniu obiektu (lub podmiotu) kontaktu i odbyciu ostatecznego kontaktu, na etapie następującym po kontakcie zdobyte doświadczenie zostaje włączone do zbioru naszych pomysłów w funkcji Persona.

Jaźń, rozumiana w ujęciu Gestalt, wcale nie jest sztywnym zbiorem komponentów. Jest raczej narzędziem naszej interakcji z otoczeniem. W tym kontekście, biorąc pod uwagę normalną wrażliwość danej osoby, kontekst otoczenia w dużej mierze determinuje jej zróżnicowane reakcje na różne bodźce.

Jeśli w pewnym momencie naszego życia skupimy się na jednej – i tylko jednej – reakcji, aby zaspokoić pragnienie lub potrzebę, nasze ego przestaje w tym momencie funkcjonować. A taka fiksacja, z perspektywy Gestalt, jest właśnie tym symptomem, który zaczyna utrudniać nam życie, pozbawiając nas wolności i spontaniczności.

Ciąg dalszy nastąpi …