Jak prawidłowo krytykować siebie?

Jak wyraźnie ludzie rozumieją swoje błędy, można zobaczyć po tym, że:
Mówiąc o swoim zachowaniu, zawsze udaje im się przedstawić je w szlachetnym świetle.
Francois La Rochefoucauld

Samokrytycyzm to zdolność człowieka do obiektywnego postrzegania siebie, swoich słów i czynów oraz do rozpoznawania i korygowania własnych błędów. Samokrytycyzm jest oznaką dojrzałości umysłowej oraz skłonności do introspekcji i samorozwoju.

Niektórzy, nieobeznani z niuansami psychologii, utożsamiają samokrytycyzm z samobiczowaniem, ponurą introspekcją i podobnymi negatywnymi nawykami, które generują poczucie winy i beznadziei. Samobiczowanie to coś zupełnie innego: ciągłe obwinianie się, zjadliwe, bolesne samokrytycyzmy i niedocenianie własnej wartości bez jakiejkolwiek próby naprawy sytuacji.

Wręcz przeciwnie, samokrytyka to okazja do jak najuczciwszej oceny siebie i równego uznania swoich wad i zalet. Zawsze ma to na celu samokorektę i doskonalenie.

Podstawą samokrytyki jest system wewnętrznych przekonań danej osoby, uwarunkowany jej wartościami, zasadami i pewnym „kodeksem honorowym” ukształtowanym na podstawie obserwacji innych ludzi, utożsamiania się z bohaterami książek i filmów oraz naśladowania rodziców.

Z ewolucyjnego punktu widzenia samokrytyka spełnia następujące zadania:

• wskazuje kierunek samodoskonalenia;
• daje obiektywny pogląd na siebie;
• uczy rozpoznawać swoje negatywne cechy i wady;
• umiejętność uczenia się na błędach;
• motywacja do osiągania nowych celów;
• zwiększanie odwagi i pewności siebie;
• odcięcie się od niektórych negatywnych cech (arogancji, iluzji, że „zawsze mam rację”, nietolerancji sukcesów innych ludzi, zazdrości itp.);
• chęć korygowania popełnionych błędów.

Nieprawidłowo przeprowadzona samokrytyka prowadzi do takich zjawisk jak:

• samoponiżanie i samobiczowanie;
• obniżenie poczucia własnej wartości i zniszczenie osobowości;
• depresja i niestabilny stan psychiczny;
• brak wiary w siebie i swoje możliwości;
• apatia i bezczynność;
• niezdolność do podejmowania decyzji;
• izolacja i obojętność;
• niewiara w siły życia i w siebie;
• nieumiejętność dostrzegania swoich mocnych stron;
• nadmierne wymagania wobec siebie;
• poczucie winy i podatność na manipulację.

Jak możesz krytykować siebie prawidłowo?

Aby uniknąć utraty poczucia własnej wartości, najlepiej jest mieć skalę opartą na swoich wartościach i przekonaniach. Zdrowe podejście do życia jest również niezbędne. Osoba racjonalna i obiektywnie samokrytyczna wie, co jest dla niej ważne i potrafi zidentyfikować cechy, które należy rozwijać, a które utrudniają jej osiągnięcie celów. To właśnie pomaga jej znaleźć właściwy kierunek rozwoju. W takim przypadku samokrytyka będzie silnym wsparciem i bodźcem do samodoskonalenia i osiągania sukcesów.

Więc:

1. Bądź szczery wobec siebie.

Czasami życie zmusza nas do kłamstwa (na przykład, odpowiadając na pytania o nas samych zazdrosnych lub nieżyczliwych ludzi, nie warto się otwierać i mówić prawdy). Wręcz przeciwnie, samokrytyka, jako dialog z samym sobą, to przede wszystkim szczerość i otwartość. Nie ma sensu niczego przed sobą ukrywać ani się usprawiedliwiać. Nasza dusza jest najlepszym spowiednikiem, najcierpliwszym i najbardziej wrażliwym słuchaczem.

2. Nie zaczynaj gardzić sobą.

Żadne błędy, porażki ani niepowodzenia nie są warte utraty szacunku do siebie. Przeczytaj wspomnienia represjonowanych naukowców, lekarzy i księży. Niezależnie od tego, jakie rzekome zbrodnie przypisywali im stalinowscy bandyci, zachowali oni szacunek do siebie i godność. Jeśli naprawdę zrobiłeś coś złego (czy to z powodu wahań samooceny, czy strachu), musisz naprawić błąd i nadal pracować nad sobą, nie czując się bezużytecznym czy bezwartościowym. Błędy są częścią życia każdego z nas, ale nie są powodem, by gardzić sobą.

3. Okiełznaj swoją dumę.

Duma jest karykaturą dumy, jej nadmiarem. To uczucie może nas zwodzić, wmawiając, że zawsze mamy rację, i uniemożliwiając nam krytyczne spojrzenie na nasze życie i indywidualne działania. Poskromienie dumy pozwoli nam stać się bardziej równymi wobec innych i zacząć okazywać im więcej szacunku i zainteresowania, stając się przy tym bogatszymi i bardziej interesującymi.

4. Nie rozwijaj w sobie kompleksu „wiecznego poczucia winy”.

Zrozumienie i naprawienie poczucia winy jest niezbędne – to akt sumienia. Jeśli jednak poczucie winy wisi jak ciężar na szyi przez lata, prowadzi do samokrytycyzmu, depresji oraz poczucia nieszczęścia i bezwartościowości. Zadośćuczynienie za poczucie winy jest niezbędnym środkiem oczyszczenia siebie i swojego otoczenia.

5. Rozwijaj swoją mądrość.

Kiedy zacząłeś rozwijać samokrytycyzm, twoje nastawienie do siebie, świata i ludzi zaczęło się zmieniać. Zbieraj nowe doświadczenia, zapisuj swoje osobiste wnioski i buduj fundament mądrości.

6. Słuchaj mądrych i życzliwych ludzi.

Człowiek nie zawsze jest w stanie samodzielnie dostrzec, gdzie popełnił błąd. Jednak osoby wokół niego widzą to doskonale. Wielu uczciwych i bezinteresownych ludzi życzy ci dobrze i chce, żebyś stał się lepszym człowiekiem.

7. Krytykuj siebie na głos, w zaciszu domowym.

To bardzo użyteczna i skuteczna technika. Mówiąc na głos o swoim błędzie i o tym, jak go naprawić, słyszysz siebie, jakbyś mówił z zewnątrz, i możesz w odpowiednim momencie skorygować swoje wnioski i rozumowanie, szybko korygując sytuację.

Zawsze pamiętaj, że celem samokrytyki jest nauczenie się refleksji i szczerości wobec siebie, osiągnięcie nowego poziomu, przezwyciężenie słabości i błędnych przekonań. Samokrytyka stanowi podstawę obiektywnej samooceny i jest niezbędna dla każdego.