Biznes Fakty
Pełczyńska-Nałęcz o efektach audytów kontrowersyjnych dotacji KPO. Ile audytów projektów HoReCa?
Wszystkie projekty finansowane z Krajowego Programu Operacyjnego (KPO) dla sektora HoReCa zostały wstępnie sprawdzone; w 39 przypadkach przeprowadzono kontrole szczegółowe, stwierdzając siedem nieprawidłowości – poinformowała Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, Minister Funduszy. Dodała, że kontrole szczegółowe będą kontynuowane.
W sierpniu tego roku pojawiły się wątpliwości dotyczące dotacji na dywersyfikację działalności firm z branży HoReCa (hotele i restauracje), które ucierpiały z powodu pandemii; według doniesień medialnych firmy otrzymały dofinansowanie z KPO m.in. na jachty i sauny.
Jak zaznaczyła Pełczyńska-Nałęcz podczas piątkowej konferencji prasowej, zweryfikowano już 3206 umów – wszystkie podpisano.
„To nie są dogłębne kontrole, to weryfikacje, w których wszystkie umowy zostały sprawdzone i podzielone na dwie kategorie: te, w których wszystko wydaje się być w porządku, i te, w których istnieje choćby najmniejsze prawdopodobieństwo, że coś jest nie tak (…), czyli 1389 projektów” – powiedziała minister. Dodała, że w tym przypadku nie ma mowy o stwierdzeniu nieprawidłowości, a jedynie o skierowaniu projektu do dalszej kontroli.
„Intensywne kontrole”
Minister Funduszy i Polityki Regionalnej zauważyła, że do tej pory przeprowadzono 39 „pogłębionych kontroli”, które ujawniły siedem projektów z nieprawidłowościami. Dodała, że wśród 39 kontroli znalazły się projekty podejrzane o „podtekst polityczny”. W jednym przypadku rodzina była posłem Platformy Obywatelskiej, a w drugim – rodziną samorządowca PiS. Podkreśliła, że oba projekty zostały uznane za zgodne z przepisami.
Wyjaśniła również, że trzy projekty związane z zakupem sprzętu pływającego zostały dokładnie sprawdzone, z których „dwa są OK, a jeden nie”. W tym przypadku sprzęt nie został uruchomiony zgodnie z biznesplanem, co oznacza, że nie przynosi korzyści firmie, nie przyczynia się do jej rozwoju i, jak stwierdziła, w konsekwencji prowadzi do wyższych podatków. „Najprawdopodobniej doprowadzi to do wycofania lub niewypłacenia środków, krótko mówiąc, do anulowania tego wsparcia” – dodała.
Według szefa Ministerstwa Finansów i Rozwoju, kontrole ujawniły dwa główne rodzaje nieprawidłowości. Pierwszym z nich było niewłaściwe inwestowanie środków, czyli działania niezgodne z biznesplanem. „Przykładowa łódź istnieje, ale nie pływa (…), co jednoznacznie świadczy o tym, że działanie to jest niezgodne z biznesplanem” – wyjaśniła minister. Podkreśliła, że w takim przypadku konsekwencje byłyby „dość radykalne”, co oznaczałoby, że osoba, która kupiła łódź, nie otrzymałaby środków. W przypadku działań zgodnych z biznesplanem, ale wolniejszych niż zakładano, środki nie zostałyby wycofane, a jedynie ostrzeżenie i kolejna kontrola.
Drugą zidentyfikowaną kategorią jest konflikt interesów, w którym dotacja nie powinna zostać przyznana, ponieważ ekspert (który opiniował wniosek – red.) jest spokrewniony z beneficjentem. „Jeśli to się potwierdzi, (…) dotacja nie przysługuje, a sprawa może nawet trafić do prokuratury” – podsumowała Pełczyńska-Nałęcz.
Szefowa Ministerstwa Funduszy poinformowała również, że około 40 umów zostało rozwiązanych z inicjatywy samych beneficjentów. Jedną z przyczyn, jak wskazała, mogło być wycofanie się firm z dotacji przed rozpoczęciem kontroli.
Pełczyńska-Nałęcz poinformowała również, że przed sierpniem tego roku przeprowadzono 161 rutynowych kontroli programu wsparcia HoReCa. Stwierdzono szesnaście nieprawidłowości, w wyniku których rozwiązano sześć umów z beneficjentami, co oznaczało utratę dofinansowania. „Oznacza to utratę blisko 3 mln zł dotacji” – powiedziała.
Minister poinformowała również, że od początku obowiązywania tej perspektywy finansowej przeprowadzono blisko 12 000 audytów w ramach funduszy UE z budżetu na lata 2021–2027. W przypadku Krajowego Planu Naprawy, który zaczął wydawać środki później, audytów było mniej – 1159. Zwróciła uwagę, że „wskaźnik nieprawidłowości” w funduszach UE wynosi 0,1%, a w przypadku Krajowego Planu Naprawy – 0,005%. Poinformowała również, że w 2024 roku łączna kwota nieprawidłowości w wydatkowaniu funduszy UE w całej UE wyniosła 375 mln euro, podczas gdy w Polsce kwota ta wyniosła 1,6 mln euro.
Kontrole nadal będą się odbywać
Szefowa Ministerstwa Finansów i Zamówień Publicznych zadeklarowała, że kontrole inwestycji realizowanych w ramach Narodowego Programu Inwestycyjnego (KPO) będą kontynuowane „wiele, wiele miesięcy” po zakończeniu programu (planowanym na sierpień 2026 r. – red.). „To nie jest tak, że kończymy inwestycję publiczną i kontrole się kończą. Ten okres kontroli trwa długo, ponieważ projekty są w toku i możemy w pełni zrozumieć, czy są realizowane zgodnie z podpisanymi umowami” – powiedziała.
W przypadku programu wsparcia HoReCa, jak zauważyła, po 39 pogłębionych kontrolach, o których mowa powyżej, przeprowadzone zostaną kolejne. „Będziemy je kontynuować do około połowy 2026 roku. (…) Zakończą się one na KPO, ponieważ na prośbę społeczeństwa objęliśmy ten projekt szczególnym nadzorem i kontrolą” – dodała.
Wskazała, że kontrole dotyczą również operatorów programów, ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnych konfliktów interesów w ewaluacjach projektów. Dwóch operatorów, Fundacja Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości i Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego, do tej pory zidentyfikowało po jednym przypadku „poważnego podejrzenia konfliktu interesów”.
Jej zdaniem operatorzy ci mogą ponieść konsekwencje finansowe. „Jeśli ewaluator jest powiązany z beneficjentem w sposób, w jaki nie powinien być powiązany, to operator ponosi koszty tej umowy, a to są możliwe konsekwencje” – zauważyła minister. Dodała, że jeśli oświadczenie fałszywie stwierdza brak konfliktu interesów, mimo że konflikt interesów istnieje, sprawa może zostać skierowana do prokuratury.
Nabór wniosków zatytułowany „Inwestycje w dywersyfikację działalności sektora HoReCa” skierowany był do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw działających w sektorze hotelarskim, restauracyjnym, gastronomicznym, turystycznym i kulturalnym, dotkniętych pandemią COVID-19 w Polsce. Wsparcie obejmowało inwestycje, szkolenia i doradztwo.
Kwota dofinansowania wynosiła od 50 000 do 540 000 zł (do 90%) kosztów kwalifikowanych, z maksymalną kwotą 600 000 zł. Wsparcie było udzielane w formie refundacji wydatków z części dotacyjnej KPO. Co najmniej 70% wszystkich wydatków projektu musiało zostać przeznaczone na działania inwestycyjne; maksymalnie 30% można było przeznaczyć na szkolenia lub doradztwo.
Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) ma na celu wzmocnienie polskiej gospodarki; obejmuje on 57 inwestycji i 54 reformy. Przeznacza on dla Polski 59,8 mld euro środków unijnych, w tym 25,27 mld euro w formie dotacji i 34,54 mld euro w formie pożyczek preferencyjnych. Do tej pory Polska otrzymała z tej kwoty 67 mld zł.
