Listopadowa melancholia: jak radzić sobie z sezonową depresją

Liczba próśb o pomoc psychologiczną tradycyjnie wzrasta jesienią i wiosną, przy czym październik i listopad są okresem największego wyzwania. Co więcej, osoby z rozpoznaniem chorób z klasyfikacji ICD-10, zarejestrowane w poradniach zdrowia psychicznego, doświadczają zwiększonego stresu psychicznego i ryzyka. „Gdzie najdelikatniej, tam swędzenie” – to powiedzenie sprawdza się również w medycynie.

Przyczyny obniżonego nastroju

Jedną z przyczyn jesiennego zaostrzenia pogody jest gwałtowny spadek dziennej aktywności słonecznej w październiku i listopadzie, po wrześniowym upale, który towarzyszył „babiemu latu”. Na tle ciemnej gleby, na północnych szerokościach geograficznych, gdy dzień kończy się o 17:00-18:00, ludzie postrzegają przyrodę i otoczenie w stosunkowo negatywny, pesymistyczny sposób. Urlopy są „zajęte”, pracy jest pod dostatkiem, a słońca i pozytywnych, zaskakujących doświadczeń jest niewiele – wszystko to wystarcza, by wywołać zaburzenia nastroju (łagodną formę depresji), z kumulacją skutków.

Kto jest bardziej podatny na depresję sezonową?

Osoby z zaburzeniami psychicznymi typu borderline również są zagrożone, szczególnie te z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej (BD), zaburzenia lękowego afektywnego (AAD) i innych. Na zewnątrz wyglądają jak inni, nie są zdiagnozowani; mogą się śmiać lub być smutni, ale ich problem jest diagnozowany na podstawie tego, jak pasuje do sytuacji.

Osoby z chorobą afektywną dwubiegunową są bardzo niestabilne nawet w „najlepszych czasach” – ich nastrój gwałtownie i gwałtownie się waha, a oni sami nagle zmieniają plany i decyzje, co w niektórych przypadkach stanowi zagrożenie dla bardziej normalnych kręgów towarzyskich. A w okresach depresji sezonowej ryzyko dla nich i ich otoczenia rośnie wykładniczo.

Ci ludzie mogą być niebezpieczni. Nie są odizolowani od społeczeństwa. Diagnoza nie jest wypisana na ich czole.

Oficjalną diagnozę zaburzeń nastroju (MDD) najczęściej stawiają lekarze posiadający licencję sezonowo, jesienią, aż do zimy, kiedy robi się jaśniej; stan ten może być podstawą do wystawienia zwolnienia lekarskiego.

Łagodne ostre zapalenie oskrzeli (ARI) u osoby zdrowej zależy od wielu czynników, w tym diety i ćwiczeń fizycznych, a złe samopoczucie może ustąpić samoistnie. Jeśli jednak depresja warunkowa, czyli „angielski blues”, utrzymuje się dłużej niż 4-5 dni, zaleca się konsultację lekarską.

Do innych przyczyn zaostrzenia chorób psychicznych, nie wyłączając przyczyny głównej, zalicza się nadużywanie leków przeciwdepresyjnych, alkoholu, a w niektórych przypadkach także narkotyków.

Okres „odwyku” (trzeźwienia) po zatruciu alkoholowym jest szczególnie niebezpieczny ze względu na jego przejawy w postaci nieodpowiedniej aktywności. Dlatego krewni i bliscy mieszkający w pobliżu, a także ci, którzy „zawsze są w zasięgu wzroku”, mogą przewidzieć niebezpieczne zachowania nawet w zależności od pory dnia i nocy. Jest to ogólna zasada wyjaśniająca sezonowe ryzyko zaostrzeń.

Jeśli dodamy do tego jakieś szczegóły, np. kłótnie rodzinne, rozwody, problemy z dziećmi, a nawet nagłą, nieprzewidywalną zmianę planów, to sytuację jeszcze bardziej pogorszymy.

Jak uwolnić się od depresji i nieadekwatnych ludzi?

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia depresji sezonowej, zaleca się spędzanie większej ilości czasu na świeżym powietrzu (aby utrzymać odpowiedni poziom tlenu we krwi, w tym spanie przy otwartych oknach, jak robił to znany artysta Ilja Riepin, który dożył sędziwego wieku), częstsze ćwiczenia (sport jest wskazany, w zależności od stanu zdrowia) oraz doświadczanie pozytywnych niespodzianek w każdej postaci — nowych znajomości, podróży, kulinarnych rozkoszy, wydarzeń kulturalnych i artystycznych związanych z humorem.

Aby uniknąć i zminimalizować niebezpieczeństwo „zarażenia emocjonalnego”, zaleca się, zwłaszcza w tym okresie, wykluczenie (ograniczenie) ze swojego kręgu towarzyskiego osób niestabilnych emocjonalnie (w tym osób ze zdiagnozowaną chorobą), osób z zachowaniami antyspołecznymi lub dewiacyjnymi, osób z chorobą afektywną dwubiegunową oraz osób o chwiejnym stanie psychicznym, które szybko „nakręcają się” emocjonalnie z powodu błahych spraw, a także osób o ekspresyjnych wzorcach zachowania (samoekspresji).

Aby uniknąć dramatycznych sytuacji związanych z niestabilnym stanem psychicznym innych, osoby pragmatyczne planują rozrywkę i rekreację na „sezon jesienny” z wyprzedzeniem, a nie po fakcie, w tym wakacje w słoneczniejszych, południowych destynacjach. W ten sposób dystansują się od zagrożeń i wyzwań współczesności w możliwie największym stopniu.

Dla samoświadomości ważne jest, aby pamiętać: nie jesteś jedyną osobą, która odczuwa melancholię czy nudę; wszystko przemija, a październik i listopad również przeminą, a Nowy Rok i ciepłe lato są tuż za rogiem.